MVO, duurzaamheid, circulair ondernemen: we weten dat het goed is, maar toch zijn er slechts enkele organisaties die écht duurzaam opereren. Daarom interviewden we Lars Moratis voor meer inspiratie over MVO en duurzaamheid. Lars: “duurzaamheid zonder ondernemerschap gaat wat mij betreft niet snel genoeg, maar ondernemerschap zonder duurzaamheid is gewoon leeg”.
Waar kunnen we jou van kennen?
Ik ben verbonden aan diverse universiteiten en oprichter van Impact Academy. ImpactAcademy organiseert collegereeksen op het gebied van MVO en duurzaamheid, bijvoorbeeld over psychologie voor duurzaamheid, filosofie voor duurzaamheid en over storytelling. Ik ben een tijd lang als adviseur actief geweest, maar dat doe ik inmiddels niet meer. Ik ben gepromoveerd op dit thema en schrijf ook regelmatig voor de academische gemeenschap. Dus eigenlijk zou je kunnen zeggen dat MVO de rode draad in mijn professionele leven is – altijd op een ondernemende manier.
“Duurzaamheid zonder ondernemerschap gaat wat mij betreft niet snel genoeg, maar ondernemerschap zonder duurzaamheid is gewoon leeg”
Kan je uitleggen wat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is?
In de kern gaat MVO volgens mij over twee dingen: verantwoordelijkheid en verantwoording. Verantwoordelijkheid gaat over de verantwoordelijkheden die je als organisatie hebt volgens jezelf en volgens jouw stakeholders (zoals klanten, medewerkers of maatschappelijke organisaties). Die stakeholders hebben allemaal verwachtingen van jou als organisatie. MVO gaat over het voldoen aan die maatschappelijke verwachtingen en bijdrage levert aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Verantwoording gaat vervolgens over het laten zien welke afwegingen je maakt als bedrijf. In feite gaat het over hoe transparant je bent als organisatie. Het gaat over dilemma’s en via dialoog in contact staan met de buitenwereld.
Waarom is MVO nog geen gemeengoed geworden?
Als je kijkt naar de laatste vijftien jaar is er een snelle adoptie geweest van MVO. Er zijn weinig mensen die iets tegen duurzaamheid hebben. Maar, inderdaad, ik vind nog steeds dat we op een soort van ‘Grote Doorbraak’ wachten. Je ziet steeds meer uitingen van ontwikkelingen die tot maatschappelijke transities moeten leiden. En dat is grote vraag die achter duurzaamheid zit, namelijk dat we een grote behoefte en nood hebben aan een transitie. De mensen hier (bij de Ray Anderson-lezing, red.) zijn enthousiast over MVO en zijn er zelf mee bezig, maar toch heeft ruim driekwart van de Nederlandse bedrijven geen idee wat circulaire economie is.
Grappig, want iedereen die ik spreek heeft het over zo’n transitie, zoals filosoof Ben Kuiken of ondernemer Ronald van den Hoff.
Ja, want we hebben behoefte aan een nieuw verhaal! Er is een hoop onzekerheid en complexiteit in de wereld en dat zorgt ervoor dat we veel behoefte hebben aan een nieuw groot verhaal. Dat we met elkaar anders gaan denken over hoe economieën en bedrijven werken, hoe we ons verhouden tot de natuur en hoe we ons verhouden tot elkaar. Ik denk dat één van de redenen waarom duurzaamheid niet zo snel wordt geadopteerd als we hopen is, omdat in the face of complexity mensen neigen conservatief te worden. Ze gaan zich vasthouden aan wat er al is, omdat de toekomst zo onzeker is. Het is deels ook angst; want wat komt er daarna?
We hebben behoefte aan een nieuw verhaal: over hoe economieën en bedrijven werken, hoe we ons verhouden tot de natuur en hoe we ons verhouden tot elkaar.
Ik dacht bij MVO altijd aan de 3 P’s. Maar inmiddels zijn er twee ISO-standaarden, prestatieladders, richtlijnen, labels en keurmerken. Wordt het zo ook niet extra lastig om aan MVO te beginnen?
Ja, het is een oerwoud… Sterker nog, de standaard ISO 26000 is ontwikkeld om het oerwoud aan normen, richtlijnen, codes en conventies een beetje te harmoniseren. ISO 26000 is een kapstok waarin je andere normen kan ophangen. Het is niet certificeerbaar, maar je ziet dat er allerlei andere varianten op de markt komen, ook vanuit de private hoek die wél certificeerbaar zijn. Niet ieder bedrijf heeft de behoefte aan certificatie, maar veel bedrijven willen wel laten zien hoe zij aan MVO doen. Waar voorheen ISO 26000 de ambitie had om het veld overzichtelijker te maken, zie je juist het tegenovergestelde gebeuren: er komen steeds meer standaarden en initiatieven bij.
Maar, ook los van alle standaarden is MVO niet slecht. Waarom is het dan tóch nog geen gemeengoed geworden?
Misschien omdat anno 2015 de dominante gedachte nog steeds is wat er onderaan de streep over blijft? En het klopt ook: als je de onderzoeken er op naslaat, wordt er over de gehele linie weinig financieel verdiend met MVO. Er zijn uiteraard (en gelukkig) bedrijven die het tegendeel bewijzen, maar duurzaam betekent niet per se dat dingen goedkoper te produceren zijn. Op dit moment moet je nog steeds constateren dat de markt onduurzaamheid beter beloont dan duurzaamheid.
Is het dan verkeerd om winst mee te laten spelen in je overwegingen voor MVO?
Ik denk niet dat het verkeerd is. Ik denk wel dat het te beperkt is. Die onderzoeken zeggen niks over hoe jij het als individueel bedrijf kan doen. En ik vind het winstbegrip helemaal geen verkeerde ‘knop’ om aan te draaien. Economisch bekeken is winst een indicatie van efficiëntie. En efficiëntie is eigenlijk heel duurzaam. Alleen is het winstbegrip dat we sinds het begin van de industriële revolutie kennen heel beperkt geworden. Het is slechts financiële winst geworden en geen winst voor de samenleving of de natuur. Dat is eigenlijk heel gek, zeker als je met je bedrijfsactiviteiten gebruik maakt van die hulpbronnen die niet oneindig zijn.
MVO gaat over impact. De vraag die je als bedrijf zou moeten stellen is: waar zit jouw impact, zowel negatief als positief? Waar kan je het verschil maken?
Ik denk dat heel veel bedrijven er gewoonweg niet aan toe komen. Die zijn aan het ondernemen en zijn daar druk mee . Zo druk dat ze niet meer stilstaan bij hoe het ook kan. Hoe het anders kan. Wat is nu de impact van wat we doen? De crisis heeft hierbij ook niet geholpen. De crisis had een impuls voor een transitie kunnen zijn en misschien is dat wel voor een deel ook zo geweest. Maar aan de andere kant: als het water je aan de lippen staat als ondernemer, dan kijk je hoe je op de korte termijn je hoofd boven water kunt houden. En dat is, in ons huidige economische model, vaak op een niet-duurzame manier, helaas.
Wat is nou hét MVO thema waar organisaties mee aan de slag moeten gaan?
MVO en alle daarbij behorende standaarden en richtlijnen hebben als toverwoord: impact. En de vraag die je als bedrijf moet stellen is: waar zit jouw impact? Het gaat er hierbij om dat je je negatieve impact probeert te verkleinen, bijvoorbeeld op het sociale domein of op milieugebied, maar ook dat je je positieve impact probeert te vergroten. Een voor de hand liggend aspect voor dienstverlenende bedrijven is bijvoorbeeld het wagenpark. Grote dienstverlenende bedrijven met grote wagenparken die aan de slag gaan met MVO verduurzamen hun fleet. Maar ook andere aspecten: als je een kennisintensieve organisatie bent, waar en hoe kun je met al die kennis het verschil maken? Hoe kan je vanuit jouw kennis een grote positieve impact hebben op de maatschappij?
Dus als je één ding moet onthouden over ISO 26000 is dat het om impact gaat: de negatieve impact verkleinen en de positieve impact vergroten. Dat is een hele simpele bril die je nu al op kan zetten. En daarmee is het een heel interessante essentie van MVO.
En dan is het gewoon een kwestie van proberen. Ondernemers zeggen altijd dat ze goed zijn in winst maken, in efficiënt opereren en creatieve ideeën verzinnen en dát zijn juist de ingrediënten die je nodig hebt om duurzaam te denken en te ondernemen. Duurzaamheid zonder ondernemerschap gaat wat mij betreft niet snel genoeg, maar ondernemerschap zonder duurzaamheid is wat mij betreft leeg.
Als ik dit zo hoor, dan zou het voor iedere ondernemer vanzelfsprekend moeten zijn.
Zeker! En dat kan ook vind ik. Iedere ondernemer kan hierover nadenken en stappen nemen. Ik vind het juist interessant als iets een beroep doet op je inventiviteit, je creativiteit, je fantasie, je ondernemerschap en je durf: dat is toch juist leuk? Dat is toch juist ondernemerschap? En als je aan MVO hebt gesnuffeld of een beetje van hebt geproefd, dan wil je meer. En ook als je je serieus verdiept in waarom MVO een belangrijk thema is, dan ben je ook overtuigd dat je jezelf hiervoor moet inzetten.
Als laatste: hoe duurzaam ben je eigenlijk zelf?
Dat is een goede vraag, haha. Ik ben hier vandaag wel met de auto gekomen, een oude Saab, dus in die zin kan ik ook nog verbeteren. Maar in mijn privéleven kiezen we wel bewust voor duurzaam: de keuze voor vakanties, veel de natuur in met onze kinderen, ‘flexitarisch’ eten… Maar ook met ImpactAcademy probeer ik mijn positieve impact te vergroten, bijvoorbeeld door studenten die de cursus over het algemeen niet kunnen betalen, gratis te laten aanschuiven bij de collegereeksen. Dat is ook hoe ik het voor mezelf interessant houd: door ondernemerschap en duurzaamheid te combineren.
