Wie zijn vaarbewijs haalt, krijgt daarvoor een certificaat. Een beetje zoals ISO 9001: er zijn normen waaraan je moet voldoen. Je hoeft echter niet op te schrijven hoe je daaraan voldoet in een handboek, de kunde in de praktijk laten zien is goed genoeg voor een diploma.
Toch is het handig om, net zoals in een kwaliteitshandboek, wat zaken op papier te hebben staan als je gaat varen. Denk aan hoe je navigeert, wat te doen in zwaar weer, assistentie van schepen in nood, manoeuvreren, de maximale belading van het schip, het onderhoud en zeewaardig maken van het schip. Sommige van deze situaties zullen niet vaak voorkomen, maar juist daarom is het fijn om te weten dat er over nagedacht is en dat de procedures zijn gedocumenteerd.
Slechts een hulpmiddel
Deze blog gaat echter niet over de nut en noodzaak van een goede beschrijving en vastlegging van procedures en processen. Daar heb ik al vele blogs aan gewijd. Wat ik met je wil delen is juist datgene wat er moet gebeuren als er géén regels aanwezig zijn in een bepaalde situatie. Of als goedbedoelde regels tegenstrijdig kunnen overkomen. Want alhoewel we vaak klagen over de regels, gebeurt het minstens zo vaak dat we ons erachter verschuilen. Dit artikel in Intermediair schetst daar een mooi beeld van. Hierin vertelt de schrijver een anekdote van een organisatie dat in haar personeelshandboek de volgende tekst onder elk protocol heeft staan: “Dit protocol is slechts een hulpmiddel en kan en mag nimmer de plaats innemen van het eigen denken en handelen van de medewerker”. Een mooie oplossing, maar wat als dit niet in het personeelshandboek staat? Wat als je in een situatie komt zonder duidelijke richtlijnen of in tweestrijd door tegenstrijdige regels?
De zeevaart kent hier een mooie oplossing voor. In het Binnenvaartpolitiereglement (BPR) staat in artikel 1.04: “De schipper moet in het belang van de veiligheid of de goede orde van de scheepvaart, voor zover dit door de bijzondere omstandigheden waarin het schip of het samenstel zich bevindt is geboden, volgens goede zeemanschap afwijken van de bepalingen van dit reglement.” Goed zeemanschap houdt dus in dat je zelf altijd goed na blijft denken en in geval van nood naar eigen inzicht handelt en dus zelfs regels overtreedt.
Goed zeemanschap gaat uit van correcte naleving van de regels, maar niet van het blind handelen ernaar. Bent u een goede kapitein in uw organisatie?
